آنتي بيوتيك در پرورش دام و طيور
آنتي بيوتيك ها گروهي از تركيبات شيميايي هستند كه به صورت بيولوژيكي توسط برخي گياهان يا ميكروارگانيزم هايي مانند قارچ ها توليدشده و خاصيت آنتي باكتريال يا بازدارنده رشد باكتري ها را دارند.
بررسي تاريخچه استفاده از آنتي بيوتيك ها نشان مي دهد كه از زمان هاي بسياردور خواص ضدباكتريايي برخي مواد شناخته شده بودند اما استفاده از آنتي بيوتيك ها به عنوان محرك رشد در تغذيه دام و طيور قدمت چنداني ندارد.
در سال 1949مشخص شد كه استفاده از آنتي بيوتيك ها به مقدار كم (تقريبا 5 تاppm 10) مي تواند سرعت رشد را در طيور افزايش دهد و از اين زمان به بعد استفاده گسترده اي از آنتي بيوتيك ها براي درمان، پيشگيري و بهبود راندمان تغذيه و عملكرد در انسان و حيوان آغاز شد.
استفاده از آنتي بيوتيك در پرورش دام و طيور
از آنتي بيوتيك ها به سه منظور در پرورش دام و طيور استفاده مي شود كه شامل پيشگيري از بيماري ها، درمان بيماري ها و افزايش روند رشد است.
استفاده به منظور پيشگيري از بروز بيماري هاي عفوني: در اين هدف از دزهاي با مقدار متوسط آنتي بيوتيك، در يك دوره فيزيولوژيكي مشخص در آب يا خوراك گروهي از حيوانات استفاده مي شود.
استفاده درماني: استفاده از آنتي بيوتيك ها براي اين هدف در يك دوره كوتاه مدت، براي يك دام مشخص، با دز بالاتر از ساير اهداف و براي از بين بردن عامل پاتوژن استفاده مي شود.
استفاده به عنوان محرك رشد: در اين هدف از دزهاي كم آنتي بيوتيك، در يك دوره طولاني، در كل گله و براي افزايش راندمان مصرف خوراك و افزايش توليد استفاده مي شود. دز مصرفي بايد از حداقل مقدار ممانعت كنندگي رشد ميكروارگانيزم هاي مضر داخلي بدن به ويژه دستگاه گوارش بيشتر باشد. ميزان مصرف آنتي بيوتيك ها به عنوان محرك رشد در بين ساير اهداف بيشتر است.
عملكرد آنتي بيوتيك هاي محرك رشد
عملكرد هر يك از آنتي بيوتيك ها هنوز به خوبي شناخته نشده است اما مهمترين اثرات آنتي بيوتيك ها در دام و طيور اثراتي است كه آنها بر فلور ميكروبي دستگاه گوارش مي گذارند.
مهمترين اثرات مثبت آنتي بيوتيك ها را مي توان به ترتيب زير خلاصه كرد:
– از بين بردن يا مختل كردن رشد باكتري هاي پاتوژن
– بهبود جذب مواد مغذي از طريق كاهش ضخامت اپي تليوم روده
– كاهش ترن اور(Turn Over)سلول هاي اپي تليال روده و افزايش راندمان جذب در آنها
– كاهش تحرك (Motility) مواد در دستگاه گوارش
– افزايش راندمان استفاده از مواد مغذي
– كاهش رشد ميكروارگانيزم هاي مولد آمونياك يا ساير تركيبات ازته سمي
– افزايش قابليت دسترسي يا جذب برخي مواد مغذي
– جلوگيري و پيشگيري از بروز برخي بيماري هاي عفوني در دستگاه گوارش
– تحريك سنتز برخي ويتامين ها يا ساير فاكتورهاي رشد
مشكلات ناشي از مصرف آنتي بيوتيك ها بر سلامتي دام و انسان
استفاده از آنتي بيوتيك ها باعث دو مشكل اصلي در سلامتي انسان مي شود كه شامل وجود باقي مانده هاي آنتي بيوتيكي در بافت هاي بدن و فرآورده هاي دامي و مقاومت پاتوژن ها به آنتي بيوتيك است.
وجود باقي مانده هاي آنتي بيوتيك در فرآورده هاي دامي و مصرف آن توسط انسان از طريق زنجيره غذايي باعث بروز واكنش هاي آلرژيك، تب، اسهال، گرفتگي ماهيجه هاي شكمي و اثرات مخرب بر متابوليسم مواد در دستگاه گوارش مي شود.
محققان ثابت كرده اند كه باقيمانده هاي پني سيلين در شير مي تواند باعث بروز واكنش هاي آلرژيك در انسان شود.
اما در مقايسه با تحقيقاتي كه در خصوص مقاومت آنتي بيوتيكي انجام شده است، اين تحقيقات در خصوص اثرات باقي مانده هاي اين مواد در بافت هاي بدن كمتر صورت گرفته است؛ با اين حال بسياري از كشور هاي پيشرفته استانداردهايي را براي حداكثر مقدار باقي مانده هاي آنتي بيوتيكي در فرآورده هاي دامي تعيين و مقدار آن را كنترل مي كنند.
درخصوص مقاومت آنتي بيوتيكي نيز بايد گفت كه مهمترين علت مقاومت به آنتي بيوتيك ها، استفاده از آنتي بيوتيك هاي مشابه و در طولاني مدت در غذاي دام و طيور است. انتقال مقاومت آنتي بيوتيكي به انسان از طريق زنجيره غذايي صورت مي گيرد كه طي آن ژن هاي مقاوم به آنتي بيوتيك از فلور ميكروبي دام به پاتوژن هاي انساني منتقل مي شود.
